شاخصه‏ هاى (انسان‏ شناخت و هستى‏ شناخت) پارادايم‏ قرآنى‏ و علوم‏ انسانى

پدیدآورمحمد رضا انجم شعاع

نشریهمجموعه مقالات روش شناسی قرآن و علوم انسانی

چکیدهانسان از ديرباز در جهت كشف حقيقت از روشهاى گونه‏گون و بسيارى بهره برده است. با گذر زمان و رشد و انسجام يافتن تفكر انسانى، برخى از اين روش‏ها گزينش و پذيرفته شد و به عنوان پارادايم يا همان چارچوبه‏هاى ذهنى، فكرى و فرهنگى معيار كشف و سنجش حقيقت قرار مى‏گيرد. در حال حاضر صاحبنظران علوم انسانى با توجه به سه نوع پاراديم اثبات‏گرايى، تفسيرگرايى و انتقادى به تحليل، استنباط و توصيه علمى مى‏پردازند. پژوهش حاضر با مبنا قرار دادن آيات قرآن كريم به بررسى پارادايم‏هاى رايج در علوم انسانى پرداخته است و با توجه به بينش قرآن كريم درباره انسان، آن‏ها را در بوته نقد و بررسى قرار مى‏دهد.پارادايم قرآنى از رويكردهاى مختلف انسان شناخت متناسب با انگيزه‏هاى انسان ساز بهره برده و گونه‏اى خاص از پارادايم فكرى را سامان داده است؛ هرچندكه ميان پارادايم‏هاى موجود و پارادايم قرآنى نقاط مشتركى مشاهده مى‏گردد. اين پژوهش اثبات مى‏كند كه پارادايم برخاسته از مبانى قرآنى مى‏تواند به عنوان چارچوبه‏اى مشخص و مستقل معيار استدلال و استنباطهاى علمى در حيطه علوم انسانى قرار گيرد. اثبات اين مدعا با بيان نمونه‏هايى كاربردى و نظرى به همراه پيشنهادهاى پژوهشى ديگر در ادامه اين نگاره آمده است.واژگان كليدى: علوم انسانى، پاراديم، قرآن كريم، پارادايم قرآنى، رويكرد اسلامى.